چابهار دروازه طلایی روابط تجاری ایران و هند؛ اتاق فکر ژئوپلتیک اتاق بازرگانی تهران در دو سناریو به تحلیل و واکاوی روابط تجاری میان ایران و هند پرداخته و چابهار را کانون اصلی این مناسبات برشمرده است.

به گزارش صنعت‌صنف، اتاق فکر ژئوپلتیک اتاق بازرگانی تهران در تازه‌ترین گزارش خود، روابط تجاری ایران و هند را مورد تحلیل قرار داده و «توسعه تهاتر و به‌ویژه حالت فله‌ای با هند» و «استفاده از روپیه در مبادلات دوجانبه» را به‌عنوان دو راهکار پیشنهادی در صورت عدم احیای برجام برای نقل‌وانتقالات مالی مطرح کرده است.

این گزارش با نگاهی به روندهای تاریخی در رابطه با ایران و هند آورده است: از نظر تاریخی رابطه ایران و هند با وجود نقاط تاریکی مانند حمله نادرشاه و محمود غزنوی و حمایت محمدرضاشاه پهلوی از پاکستان در جنگ سوم دهلی-اسلام‌آباد، دارای یک سرمایه عظیم قابل بهره‌برداری است. از نظر استراتژیکی نیز این رابطه تاریخی یک دارایی گران‌بها در سیاست خارجی ایران بوده که تهران باید از آن بهره بگیرد اما به‌دلیل درگیری در غرب آسیا، تهران هنوز نتوانسته این ظرفیت بالقوه فرهنگی، تمدنی و زبانی را به فرصتی بالفعل تبدیل کند.

تحلیلگران اتاق فکر ژئوپلتیک اتاق تهران در این گزارش به چهار موضوع استراتژیک برای هند اشاره کرده‌اند که امنیت و حفظ یکپارچگی سرزمینی که به‌طور عمده تحت تاثیر اختلاف با پاکستان و گروه‌های مسلمان و چین تهدید می‌شود، یکی از این موضوعات است. همچنین تامین مواد اولیه و خام برای تضمین و استمرار رشد اقتصادی، تقویت نقش و حضور در زنجیره تامین جهانی و افزایش وابستگی و علاقه دیگران به هند از دیگر موارد حائز اهمیت عنوان شده است.

این گزارش با اشاره به اینکه ذخایر عظیم هیدروکربنی ایران و مصرف انرژی رو به رشد هند، اساس همکاری اقتصادی هند و ایران را در دهه‌های اخیر تشکیل داده، در ادامه آورده است: آغاز تحریم‌های آمریکا از سال ۲۰۱۸ ضربه سنگینی بر روند تجارت دوجانبه به ویژه در بخش انرژی وارد کرد.

این گزارش در ادامه به ملاحظات راهبردی در روابط ایران و هند اشاره کرده و درباره چشم‌انداز همکاری، دو سناریو را در نظر گرفته است؛ چنانچه برجام احیا شود، در این صورت بازگشت ایران به بازار هند به دلایل مختلف ازجمله متنوع کردن منابع تامین عملی است. گرچه در این مدت، عمده محصولات ایرانی مانند نفت، اوره و پتروشیمی با کالاهای به‌طور عمده عربی جایگزین شده ولی ایران و هند تا حدودی بازار یکدیگر را فرصت مناسبی برای یکدیگر می‌شناسند. به علاوه، تعرفه بالای هند برای کالاهای ایرانی به ویژه کشاورزی باعث کاهش قدرت رقابت‌پذیری آن شده که با سازوکارهای اقتصادی ازجمله موافقت‌نامه تجارت ترجیحی قابل حل‌وفصل است.

اما برای رابطه هند و ایران در شرایط عدم احیای برجام دو حالت وجود دارد ؛ نخست، ادامه وضع موجود و دوم، آنچه در واقعیت اتفاق خواهد افتاد. با شکست مذاکرات نباید تصور شود که وضع موجود نیز ادامه خواهد داشت. چون رویکرد هندی‌ها را باید با وجود «اسنپ‌بک» یا «مکانیسم ماشه» یعنی احیای تحریم‌های شورای امنیت در نظر گرفت که در این صورت هند تمایلی ندارد بخشی از نقض‌کنندگان روند چندجانبه و مشروع باشد. البته این موضع برخلاف تحریم‌های یک‌جانبه ایالت متحده است که همیشه هندی‌ها راهی بر دور زدن آن یافته‌اند. بنابراین اگر تحریم‌های سازمان ملل متحد و شورای امنیت فعال شود، به احتمال زیاد هند نیز از آن تبعیت می‌کند و کار ایران برای دور زدن تحریم‌ها را سخت می‌کند.

نکته مهم اینکه پیش از تحریم‌ها، تجارت دوجانبه ایران و هند به میزان ۱۸ میلیارد دلار نیز رسیده بود اما هند به‌دلیل همکاری با آمریکا، سطح کار با ایران را محدود کرد. در نتیجه اگر برجام با شکست روبه‌رو شود و مکانیسم ماشه فعال شود، تاثیر قابل ذکری بر تجارت محدود فعلی هند نخواهد داشت زیرا ایران برای هند در سیاست منطقه‌ای نقشی متعادل‌کننده دارد.

اتاق فکر ژئوپلتیک اتاق تهران در ادامه، پیشنهاداتی نیز برای توسعه مراودات با هند ارائه کرده است؛ در این بخش تاکید می‌شود که چه در زمان حاضر و چه در آینده، چابهار باید محور و کانون مناسبات اقتصادی و سیاسی ایران و هند باید قرار گیرد. به این منظور ایجاد هم‌گرایی در حاکمیت و بخش خصوصی نسبت به اهمیت چابهار، اولویت قرار گرفتن و تسریع در طرح‌های بین‌المللی مانند راه‌آهن چابهار-زاهدان در پس‌کرانه، مجاب کردن هند برای سرمایه‌گذاری کلان در مکران، توسعه زیرساخت‌های بندری چابهار و تمرکز و تسریع در تدوین سند تعرفه ترجیحی با هند با همکاری اتاق بازرگانی و بخش خصوصی جزو اقدامات پیشنهادی است.

بنابر اعلام روابط عمومی اتاق تهران، این گزارش در ادامه به حوزه‌های تجاری مطلوب برای همکاری با هند پرداخته که برطرف کردن مشکلات و موانع مربوط به اسناد پایه‌ای مانند حمایت از سرمایه‌گذاری متقابل یا کاربست تعرفه ترجیحی، گسترش همکاری در زمینه دارو و مواد اولیه دارویی، همکاری ایران و هند در زمینه تولید داروهای گیاهی، راه‌اندازی فورواردرهای حمل‌ونقلی با هند و سرمایه‌گذاری هند در زمینه پایین‌دستی نفت و پتروشیمی ایران به هدف بازار هند در شمار این حوزه‌ها قرار گرفته است. در عین حال، اقدامات پیشنهادی برای نقل و انتقالات مالی در صورت عدم احیای برجام، توسعه تهاتر و به‌ویژه حالت فله‌ای با هند و استفاده از روپیه در مبادلات دوجانبه است.

گزارش کامل تحلیل ژئوپلتیک شبه‌قاره هند