ماليات‌ستانی غیرعلمی؛ در جريان بودجه 1403، متوليان از روش‌های علمي برای ماليات‌ستانی و هزينه‌كرد آن استفاده نكرده‌اند و مطالعه كافی برای موفق‌تر شدن ماليات‌ها انجام نداده و نمی‌دهند.

به گزارش صنعت‌صنف، علی مزیکی، اقتصاددان با تحلیلی از روش‌های مالیات‌ستانی به آسیب‌شناسی آن در لایحه بودجه به برنامه هفتم پرداخته که در ادامه می‌خوانید.

ماجرای بودجه ۱۴۰۳ و برنامه هفتم توسعه، ابعاد و زوايای عجيبی پيدا كرده است. در شرايطي كه دولت اعلام كرده بود، سیر تصميم‌سازی‌هايش را به گونه‌ای تنظيم می‌كند كه درراستای حمايت از اقشار محروم جامعه باشد، اما در عمل مخالف اين وعده‌ها، سياست‌گذاری و اجرا می‌كند.

نمونه بارز اين سياست‌ها كه باعث گسترش فقر در جامعه شده، رشد آسيب‌های اجتماعي و نزول شاخص‌های كلان اقتصادی است. نحوه دريافت ماليات از اقشار حقوق‌بگير جامعه و فعالان توليدی، افزايش سن بازنشستگی، رويكردهای اشتباه يارانه‌ای، كسری بودجه و... مشكلات بسياری را ايجاد كرده است. قبل از هر تحليلی بايد اشاره كرد كه رويكردهای مالياتی در ايران به‌طور كلی، سياستی نيست كه منجر به افزايش رفاه اجتماعی مردم شود.

ماليات در ايران به دليل استيصال دولت‌ها برای تامين هزينه‌های افسارگسيخته‌شان، تعريف و تنظيم می‌شود. اين در حالی است كه در دیگر كشورها ماليات جدای از همه ويژگی‌هايی كه دارد، ابزاری است كه از طريق آن توزيع ثروت از اقشار ثروتمند به سمت اقشار محروم و متوسط صورت می‌گيرد. موضوع مهم شيوه ماليات‌ستانی در جوامع مختلف است. روش‌های مختلفی برای دريافت ماليات وجود دارد و روش‌های معقول ديگری هم وجود دارد كه دولت‌های توسعه‌يافته از طريق آنها تلاش می‌كنند، آسيب كمتری به عامه مردم وارد كنند.

بايد توجه داشت، دريافت ماليات در دوران مدرن و پسامدرن يك امر ناگريز است اما براساس شيوه‌هايی اين ماليات‌ها بايد دريافت شوند كه فشار كمتری متوجه مردم شود. شيوه‌های دريافت ماليات در ايران در دولت سيزدهم مشكلات بسياری دارد. از اساس ماليات بايد از اقلامی گرفته شود كه در قيمت توليد آنها يك هزينه اجتماعی وجود دارد كه توليد‌كننده آن را پرداخت نكرده است. درواقع ماليات دريافت مي‌شود تا جامعه از آن نفع ببرد، ساختارهای مناسب‌تر آموزشی، تفريحی، حمل‌ونقل، درمانی و... در اثر ماليات‌ها ايجاد شود. اما در ايران ماليات گرفته می‌شود تا هزينه‌های بيهوده ساختار عريض و طويل دولت پوشش داده شود.

اين در حالی است كه طبق قوانين بالادستی دولت‌های ايران بايد اقدام به كوچك‌سازی، ارتقای سطح بهره‌وری، چابك‌سازی و... كنند. از سوی ديگر درباره گونه‌های خاص مالياتی مانند ماليات بر درآمد بحث‌های زيادی وجود دارد؛ توفيق ماليات بر درآمدها در گروی آن است كه پله‌های تدارك ديده شده برای دريافت ماليات مشخص شود. بايد ديد به چه شكلی اين پله‌های مالياتی تعبيه می‌شود تا به نفع جامعه و مردم باشد. ماليات را از چه اقشاری بگيرند و چه اقشاری را با استفاده از يارانه حمايت كنند؟

به نظر می‌رسد در جريان بودجه 1403، متوليان از روش‌های علمی براي ماليات‌ستاني و هزينه‌كرد آن استفاده نكرده‌اند و مطالعه كافی برای موفق‌تر شدن ماليات‌ها انجام نداده و نمی‌دهند. در اين صورت بحث به اينجا می‌كشد كه دولت ماليات می‌گيرد تا نيازهای خودش و بروكراسی وسيع خود را پوشش دهد. بحث‌هایی كه طی روزهای اخير ذيل دوگانه داروغه ناتينگهام و رابين‌هود شكل گرفته است، ‌ذيل اين واقعيت است.

در همه دنيا ماليات دريافت می‌شود، اما اگر دولتی هنجار دريافت ماليات نداشته باشد و از اين درآمدهای مالياتی برای بهبود وضعيت رفاهی جامعه بهره نبرد، دچار ناهنجاری مالياتی است و مشكلات عديده‌ای را ايجاد می‌كند. هنجار پرداخت مالياتی زمانی ايجاد می‌شود كه سيستم درست عمل كند. وقتی پول ماليات گرفته می‌شود، مردم احساس كنند، هزينه‌كرد آن به نفع رفاه عمومی است. دولت سيزدهم در هر دو جبهه دچار مشكل است؛ يعنی هم در روش‌های ماليات‌ستانی ايرادات اساسی دارد و در هزينه‌كرد آن هم به نظر می‌رسد، رفاه اجتماعی مردم، مورد توجه قرار نگرفته است.

حوزه تنظيم ماليات يكی از بخش‌های اقتصادی است كه توجه و تمركز بسياری نياز دارد؛ بهترين نيروهای فكری اقتصادی بايد در اين زمينه كار، تحقيق و پژوهش كنند و سرانجام نقشه راهی برای دريافت و هزينه‌كرد آن ترسيم شود كه مطالبات مردم و جامعه را محقق كند. مثال روشن اين راهبردها، در يك ساختمان قابل مشاهده است، شارژی از ساكنان دريافت می‌شود تا ساختمان به خوبی اداره شود. اگر اين هزينه دريافت شده، صرف بهبود خدمات و زيست در ساختمان شود همه شهروندان از آن استقبال می‌كنند اما اگر ساكنان احساس كنند اين هزينه صرف امور غيرضروری مدير ساختمان می‌شود، ديگر حاضر به پرداخت نبوده و نارضايتی در ساختمان افزايش می‌يابد.

منبع: تعادل