کشوری را به قدمت ايران نمی‌توان پیدا کرد که با دارا بودن تاريخ پنج هزار ساله در جواهرسازی و گوهرتراشی اما اکنون رتبه آن در فناوری سنگ‌های قيمتی در پله ۵۰ قرار داشته باشد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی صنعت‌صنف، مسعود کیانی، رییس انجمن گوهرسنگ ایران در یادداشتی به مناسبت اول خرداد، روز معدن، نوشت:  

تجارت بين‌المللي و حجم گردش مالي گوهرسنگ‌ها و فلزات گرانبها براساس آمار سال ۲۰۰۶ میلادی برابر ۸۰۰ ميليارد دلار بوده که طبق برآورد سازمان تجارت جهانی در سال‌های اخیر این رقم از مرز 1200میلیارد دلار گذشته است.

از لحاظ تنوع منابع خدادادی سنگ‌هاي قيمتي و نيمه‌قيمتي و همچنین معادن طلا و نقره، ايران پس از آمريکاي جنوبي (برزيل و پرو)، اروپاي شمالي(هلند)، شبه‌قاره هند(هندوستان) و جنوب آفريقا (آفريقاي جنوبي) در رتبه پنجم دنيا قرار دارد اما آمارها نشان می‌دهد ارزش صادرات سالانه سنگ‌هاي قيمتي ايران حدود ۵۰۰ ميليون دلار و برابر پنج صدم درصد از اين تجارت پرسود جهاني است.

در ميان کشورهاي آسيايي، کشوري را به قدمت ايران نمی‌توان پیدا کرد که تاريخ ۵ هزار ساله در جواهرسازي و گوهرتراشی داشته باشد اما متاسفانه اکنون رتبه کشور در فناوري سنگ‌هاي قيمتي در پله ۵۰ قرار دارد و بسياري از کشورهايي که قدمت تاسيس آنها کمتر از 500 سال است رتبه‌هاي زير ۱۰ فناوري تراش را به نام خود ثبت کرده‌اند.

سنتي بودن فرآيند کار فعالان جواهرات را می‌توان مشکل اصلي صنعت سنگ‌هاي قيمتي و نیمه‌قیمتی دانست؛ متأسفانه از اين نکته غافل مانده‌ايم که ارزش برخي سنگ‌هاي قيمتي از طلا هم بيشتر است و در بسياري از کشورها ازجمله آمريکا و آلمان بخشي از خزانه (پشتوانه ملي پول) را جواهرات تشکيل می‌دهد اما در ايران استخراج، تراش، توليد جواهرآلات و حتي فروش و تجارت آنها همچنان سنتي بوده و از ارزش افزوده بالای آن (که در دنيا به آن دست يافته‌اند) محروم مانده است.

تا به حال حدود 200 محدوده دارای گوهرسنگ و فلزات گرانبها در ایران شناسایی شده است. بنابراین، توسعه صنعت تراش، برش و فرآوری گوهرسنگ‌ها و معادن فلزات گرانبها علاوه‌بر اینکه می‌تواند فرصت‌های شغلی مناسبی را در زمینه اکتشاف، استخراج، فرآیند تولید، بخش تجارت و صادرات ایجاد کند، قادر خواهد بود تا در زمینه توجه به اقتصاد مقاومتی نیز گام‌های رضایت‌بخشی را بردارد.

بیشتر سنگ‌های قیمتی شناسایی شده در ایران عبارت از عقیق، فیروزه، سنگ کریستال، گارنت و جاسپر بوده و بسیاری از معادن این نوع سنگ‌ها در استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سمنان، اصفهان، آذربایجان شرقی، اردبیل، لرستان، سیستان و بلوچستان، همدان، زنجان و... واقع شده است. 

در این میان علاوه‌بر پتانسیل‌های معدنی و ذخایر زیرزمینی، عوامل در دسترس دیگری که تحصیل برخی از آنها نیازمند هزینه‌های زیادی هم نیست، کمک می‌کند تا ایران در مدت زمان کمتری به کشوری صاحب نام در صنعت تراش و فرآوری گوهرسنگ‌ها تبدیل شود. 

این عوامل شامل نیروی کار تحصیل‌کرده، انرژی‌های مختلف ارزان و در دسترس، مواد اولیه در دسترس و نزدیک بودن انواع معادن سنگ قیمتی کشورهای همسایه افغانستان، تاجیکستان و پاکستان به ایران، وجود رودخانه و سدهای آب شیرین، دریای عمان و خلیج فارس برای پرورش مروارید، پایین بودن هزینه تولید، نزدیک بودن بازار هدف و همجواری بازار کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس با اشتراکات فرهنگی و مذهبی (کشورهای غرب آسیا) برای فروش محصول، حمل و جابجای سریع کالا و بدون مزاحمت کشورهای متخاصم و تحریم‌کننده، رونق بیش از پیش تجارت سنگ‌های مذهبی در جهان اسلام مانند فیروزه و عقیق و ایجاد فرصت‌های جذب گردشگر خارجی است.

بهره‌گیری از این عوامل و پویاسازی صنعت گوهرتراشی در ایران سبب خواهد شد تا همه اقشار جامعه روستایی، عشایری و شهری در سطوح سنی مختلف 12 تا 70 سال در همه رشته‌ها و پایه‌های تحصیلی مختلف فعال شوند. این صنعت به‌دلیل برخورداری از ارزش افزوده بالا، بومی‌سازی همه فعالیت‌های مرتبط با آن و ایجاد کارآفرینی ساده ولی پردرآمد، می‌تواند در شرایط تحریم نفتی، ارزآوری آسان و مطمئن‌تری را نصیب کشور کند.

در کنار این فرصت‌ها، زیرساخت‌ها و پتانسیل‌ها، موانعی نیز بر سر راه این هنر- صنعت قرار دارد؛ نبود آموزش کافی و اصولی از گذشته تاکنون، به‌روز نبودن ابزار و دستگاه‌های تولیدی و تراش، نبود قوانین تجاری، نبود مکان‌های شناخته شده و متمرکز عرضه و تقاضا، نبود قوانین گمرکی مشخص برای صادرات و واردات، نبود معبرهای تجاری برای واردات و صادرات و وجود افراد غیرمتخصص و کلاهبردار در مباحث تجاری و کارشناسی ازجمله موانع و سدهایی هستند که برای رفع آنها باید مسئولان و دستگاه‌های دولتی و فعالان و متخصصان بخش خصوصی بیش از پیش به یکدیگر نزدیک شده و با هم‌افزایی، از یک سو به تقویت و بارور کردن توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها بپردازند و از سوی دیگر با تشریک مساعی و پرهیز از جزیره‌ای عمل کردن برای برداشتن موانع اقدام کنند.

به‌رغم اینکه تجارت سنگ‌های قیمتی، یکی از سودآورترین تجارت‌ها است اما هیچ مرکز مطالعه علمی دقیق و سازمان یافته در توزیع و اکتشاف این سنگ‌ها در ایران وجود ندارد که امید است با حمایت‌ و سرمایه‌گذاری مناسب در این زمینه، ایران به جایگاه شایسته‌ای در سطح بین‌المللی دست پیدا کند.