ناترازی برق عامل خاموشی‌های گاه و بیگاه؛ بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که ناترازی در تولید و مصرف عامل قطعی‌های برق به ویژه در برخی از تابستان‌ها است.

به گزارش صنعت‌صنف به نقل از بازارمشترک، سالهاست در تامین آب و برق در ایران با تراز منفی روبه‌رو هستیم. تاکنون توپ کمبود انرژی در زمین فعالیت های غیرمجاز مراکز استخراج رمز ارز افتاده بود اما داستان چیست؟

آنگونه که علی‌اکبر محرابیان، سکاندار وزارت نیرو گفته است ایران قدرت اول تولید برق غرب آسیا بوده و بر این اساس حرکت به سوی انعقاد قراردادهای راهبردی بلندمدت در بخش برق، یکی از محورهای دیپلماسی پویای منطقه ‌ای دولت به شمار می رود که توانسته نتایج درخشان و قابل توجهی با خود به همراه داشته باشد. خبری خوب که حکایت از قدرت و موفقیت ایران در این زمینه دارد.

گاهی در ماه‌های گرم یا در مواردی حتی فصول سرد سال تامین برق مورد نیاز در بخش های خانگی و صنعتی با چالش هایی مواجه می شود. به عنوان نمونه گفته شده سالهاست که در تامین آب و برق با تراز منفی روبه‌رو هستیم، آنچه که اردیبهشت ماه گذشته پرویز محمدنژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس به آن اشاره کرد با این توضیح که در حوزه تامین برق با 14 هزار مگاوات کمبود تولید مواجه هستم که موجب قطع برق در تابستان می‌شود.

البته باید گفت؛ پیش از این نیز توپ کمبود انرژی مذکور در کشور به زمین فعالیت غیرمجاز مراکز استخراج رمزارز افتاده و عنوان شده بود این بخش باید به عنوان یک مصرف کننده بزرگ برق به جمع دیگر مصرف کنندگان این نوع از انرژی اضافه شود، چراکه می تواند موجب بهم خوردن گسترده توازن تولید و مصرف برق شود و بر انگیزه‌های کنشگران اقتصادی و درنهایت تولید دیگر کالاها و خدمات تأثیر بگذارد. مقصری که بسیاری از خاموشی‌های تابستان و زمستان گذشته به دوش آن انداخته شد. با این وجود اما به نظر می رسد دلایل دیگری نیز در کار بوده که گاه و بیگاه بسترساز بروز کمبود برق برای قدرت اول تولید برق غرب آسیا می شود.

یک چرایی مهم؟

مواردی که درمجموع موجب خواهد شد تا به تدریج این پرسش در اذهان بسیاری از افراد شکل گیرد که در چنین شرایطی چگونه عنوان قدرت نخست به ایران در این زمینه اختصاص یافته است؟
پرسشی که در پاسخ به آن باید عنوان کرد این قدرت تنها به ظرفیت نصب شده نیروگاهی مربوط نمی شود. سهم دانش بومی و گسترش آن در بخش های مربوط به ارتقا، تعمیرات، نگهداری و حتی ساخت واحدهای نیروگاهی را در برمی‌گیرد، آنچه که موجب شده تا ایران از معدود کشورهایی در جهان باشد که در این حوزه عنوان خودکفایی را در اختیار دارد. ضمن اینکه صادرات برق به آن سوی مرزها را نیز انجام دهد.

پیشی گرفتن واردات بر صادرات

در این میان اما نکته تامل برانگیز دیگری نیز وجود دارد، اینکه گفته می شود، در سه ماهه نخست سال میزان صادرات سیر نزولی داشته اما در مقابل واردات برق روند صعودی را تجربه کرده است. البته پیشتر و در خردادماه سال گذشته نیز مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق اظهار کرده بود باتوجه به افزایش خاموشی ‌ها، دولت در نظر دارد واردات برق از جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان را افزایش دهد.

به هر حال آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد در شرایطی که همواره میزان صادرات برق بیش از عدد و رقم واردات آن بوده است به طور مثال در بهار 1398 صادرات برق از ایران چهار برابر واردات آن بود اما به گواه اعداد و ارقام در بهار 1401 یک هزار و 87 میلیون کیلووات ساعت واردات برق داشته، در مقابل اما میزان صادرات آن ۶۶۰ میلیون کیلووات ساعت بوده است. براین اساس و برای نخستین بار واردات فصلی برق کشور از صادرات آن پیشی گرفته است.

ناترازی در تولید و مصرف

بسیاری از کارشناسان براین باور هستند که ناترازی در تولید و مصرف عاملی بوده تا ما شاهد قطعی های برق به ویژه در برخی از تابستان ها باشیم. به عنوان نمونه و در قالب عدد و رقم می‌توان گفت در تابستان سال گذشته شاهد ناترازی 11 هزار مگاواتی در تولید و مصرف برق بودیم. به عبارتی مقدار برق مصرف شده در مردادماه 1400  به 11 هزار مگاوات بیش از توان تولید برق نیروگاه‌های فعال رسید و ناترازی موجود در این زمینه قطعی برق را برای صنایع و بخش خانگی رقم زد.

سیکل ترکیبی راهکاری مقرون به صرفه

البته در این راستا و در ابتدای سال جاری محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور از برنامه های وزارت نیرو برای جلوگیری از خاموشی سخن گفت و بر ضرورت تولید برق مورد نیاز کشور به ویژه در فصل تابستان برای جبران کمبودها در این زمینه تأکید کرد تا بسترهای لازم برای جبران کمبودها در این زمینه فراهم شود.

با این وجود کمبود برق برای دارنده عنوان قدرت اول تولید برق غرب آسیا موضوعی چالش‌زا بوده که باید برای آن چاره‌اندیشی شود. مقوله ای که حکایت از ضرورت تولید و توسعه ظرفیت‌ های صنعت برق دارد و در این خصوص برخی از افراد بر این اعتقاد هستند نیروگاه‌ های سیکل ترکیبی راهکاری مقرون به صرفه بوده که با محیط زیست نیز سازگار است. موضوعی که علیرضا ورناصری قندعلی، عضو کمیسیون انرژی مجلس هم به آن اشاره داشته است با این توضیح که توجه به ظرفیت ‌های کشور برای استفاده از تجدید‌پذیر‌ها و توسعه نیروگاه‌‌ های اتمی با هدف تنوع بخشی به سبد انرژی کشور از دیگر اقداماتی است که در راستای تامین پایدار برق باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین باید گفت ارتقاء توان عملیاتی نیروگا‌‌ها‌ برای تولید برق با کمک دانش ‌‌بنیان‌‌ها از دیگر مواردی است که باید به آن توجه داشت.

نویسنده: فرزاد درگاهی