رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران در یادداشتی، قطعی گاز و خاموشی برق در زمستان سال ۱۳۹۹ و تکرار خاموشی‌ها در خرداد ۱۴۰۰ را نشانه‌ای از به خطر افتادن امنیت انرژی در ایران دانست.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی صنعت‌صنف، رضا پدیدار نوشت: کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت آب و برق به‌ویژه پس از تحریم‌ها باعث آسیب‌پذیری فرآیند تأمین مطمئن انرژی در کشور شده است.

مداخلات دولت در قیمت‌گذاری‌ها هم انگیزه سرمایه‌گذاری در تولید انرژی، توزیع و انتقال آن و همچنین بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری انرژی را از بین برده و بر وخامت اوضاع افزوده است.

در این صورت تجدید ساختار صنعت برق، فرآیند جایگزینی سیستم‌های انحصاری با شرایط رقابتی می‌تواند به تک‌تک مشتریان اجازه انتخاب عرضه‌کنندگان برق را داده و پیکربندی مجددی را شامل می‌شود. بدین ترتیب تجدید ساختار صنعت برق به معنای شکست انحصار عمودی دولت بر صنعت از طریق جداسازی زنجیره یکپارچه عمودی و بر هم تنیده تأمین برق و تفکیک در قالب بخش‌های رقابت‌پذیر و رقابت ناپذیر است.

تولید برق چهار رکن دارد؛ تولید، انتقال، توزیع و بازار خرده‌فروشی که با تجدید ساختار در آن تولیدکنندگان همه مراحل تولید و انتقال و توزیع را انجام می‌دهند. در این فرآیند ایجاد یک بازار رقابتی برق (عمده‌فروشی) از نخستین بخش‌هایی است که موردتوجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران ساختار جدید قرار می‌گیرد.

بخش دیگری که به دنبال بخش تولید امکان ایجاد رقابت در آن وجود دارد بخش فروش هست. به‌این‌ترتیب با تجدید ساختار، رقابت در بخش‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی برق واردشده و بازارهای عمده‌فروشی به شکلی سازمان‌دهی می‌شوند که چندین شرکت تولید برق برای فروش برق در تولید متمرکز برق و یا از طریق قراردادهای دوجانبه با خریداران به رقابت بپردازد. در این حالت انتقال و توزیع هنوز هم انحصار طبیعی تلقی می‌شوند که نیازمند تنظیم هستند تا از دسترسی آزاد و بدون تبعیض تمام شرکت‌کنندگان بازار به شبکه انتقال اطمینان حاصل شود.

در بخش اهداف کلان صنعت برق کشور، نیاز به تغییر قوانین تنظیمی و نظارتی، ضرورت تحقق سیاست خصوصی‌سازی جامع، توجه به ‌پیش‌بینی کاهش هزینه‌ها با مشارکت بخش خصوصی، بی‌انگیزگی در نوآوری و ابداع در محیط‌های تنظیمی و نظارتی و بهبود توجه به مشتریان با افزایش رقابت بخشی از موضوعاتی است که باید در این حوزه تغییر کند.

اصلاحات و تجدید ساختار صنعت برق آثار اجتماعی متعددی را نیز به همراه دارد که از آن جمله می‌توان به بهبود شرایط اجتماعی و کاهش فقر، نظام‌مند شدن بخش‌های رقابتی صنعت برق از لحاظ سازگاری با محیط‌زیست و حفاظت از مصرف‌کننده و کاهش آلودگی هوا اشاره کرد. 

متکی شدن صنعت برق ایران برای توسعه این صنعت به درآمدهای داخلی خود به‌جای بودجه عمومی نیز فرآیندی بلندمدت و هزینه‌زا است که باید چاره‌ای برای این امر اندیشید. با وجود همه موارد بیان شده، خبرگان روند تجدید ساختار صنعت برق ایران را مثبت ارزیابی می‌کنند و تداوم استراتژی‌های تجدید ساختار صنعت برق را لازم و ضروری می‌دانند.