سقوط ۹۸ درصدی سرمایه‌گذاری صنعتی؛ مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی هشدار داد فرسودگی ماشین‌آلات و سقوط ۹۸ درصدی سرمایه‌گذاری صنعتی می‌تواند رقابت‌پذیری تولیدات داخلی و چشم‌انداز صنعتی‌شدن ایران را به‌خطر اندازد.

به گزارش صنعت‌صنف، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی تازه با عنوان «الزامات و چالش‌های بازسازی و نوسازی صنایع ساخت‌محور در ایران»، نسبت به پیامدهای فرسودگی ماشین‌آلات صنعتی و کاهش شدید سرمایه‌گذاری هشدار داد.

بر اساس داده‌های رسمی، پس از آغاز دور جدید تحریم‌ها در سال ۱۳۹۷، خالص سرمایه‌گذاری در بخش صنعت کاهش چشمگیری داشته است. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ حدود ۴۸ درصد کاهش یافته و خالص سرمایه‌گذاری صنعتی در این بازه با افت ۹۸ درصدی از ۳۴۵ هزار میلیارد تومان به تنها ۹ هزار میلیارد تومان رسیده است.

مرکز پژوهش‌ها تأکید می‌کند که به دلیل استهلاک بالای ماشین‌آلات، بخش عمده سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده صرف جبران استهلاک شده و عملاً ظرفیت جدیدی به اقتصاد کشور افزوده نشده است. در نتیجه متوسط رشد بهره‌وری کل عوامل تولید در بخش صنعت طی دهه ۱۳۹۰ منفی ۰.۲ درصد برآورد شده است.

این گزارش می‌افزاید بیش از یک‌سوم بنگاه‌های صنعتی کوچک با ظرفیتی کمتر از ۵۰ درصد فعالیت می‌کنند و روند تعطیلی واحدهای صنعتی در نیمه دوم دهه ۱۳۹۰ شدت گرفته است.

بر اساس آمار سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، از ۵۲ هزار واحد صنعتی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور، حدود ۶٬۵۸۹ واحد غیرفعال هستند. تنها ۳۱ درصد از واحدهای فعال با ظرفیت بالای ۷۰ درصد کار می‌کنند، ۳۸ درصد در محدوده ۵۰ تا ۷۰ درصد و حدود ۳۲ درصد با کمتر از نیمی از ظرفیت فعالیت خود را ادامه می‌دهند.

گزارش مرکز پژوهش‌ها می‌گوید مهم‌ترین دلیل تعطیلی واحدهای صنعتی کمبود نقدینگی است که ۵۳.۶ درصد از بنگاه‌های غیرفعال را شامل می‌شود. نبود تقاضای بازار، اختلاف شرکا، کمبود مواد اولیه و فرسودگی ماشین‌آلات از دیگر عوامل تعطیلی عنوان شده است.

در برخی استان‌ها مانند ایلام، لرستان، یزد و اصفهان، فرسودگی ماشین‌آلات تأثیر بیشتری بر تعطیلی صنایع داشته است. به عنوان نمونه ۴۸ درصد از واحدهای غیرفعال در زنجان و ۴۷ درصد در اصفهان به ترکیبی از مشکلات تجهیزات، نقدینگی و مواد اولیه نسبت داده شده‌اند.

این گزارش همچنین تأکید می‌کند جهش‌های ارزی از سال ۱۳۹۷ هزینه به‌روزرسانی ماشین‌آلات را چندین برابر کرده و در برخی موارد غیرممکن ساخته است. استفاده از تجهیزات قدیمی علاوه بر کاهش کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات، هزینه تولید را افزایش داده و سودآوری بنگاه‌ها را کاهش داده است.

برای عبور از این بحران، مرکز پژوهش‌های مجلس تدوین لایحه «حمایت از بازسازی و نوسازی صنایع پیشران» را ضروری دانسته است. موفقیت این طرح مستلزم فراهم شدن امکان‌پذیری‌های فنی، اقتصادی، مالی و جذب تکنولوژی است.

در این راستا پیشنهادهای مرکز پژوهش‌های مجلس شامل موارد همچون، اصلاح مأموریت صندوق صنایع پیشرفته برای حمایت از نوسازی ماشین‌آلات صنایع پیشران، اختصاص بخشی از منابع صندوق توسعه ملی برای واردات تجهیزات، استفاده از ابزارهای نوین تأمین مالی مانند تأمین مالی زنجیره‌ای و معافیت گمرکی برای واردات ماشین‌آلات مدرن است.