ایران در جایگاه دوم مصرف نان ایستاد؛ قیمتگذاری دستوری زنجیره آرد و نان، ایران را در جایگاه دوم سرانه مصرف نان در جهان قرار داد.

به گزارش صنعت‌صنف، در پژوهش مشترک اتاق بازرگانی تهران و اندیشکده کسب‌وکار شریف درباره آثار قیمتگذاری دستوری در صنعت آرد و نان آمده است که مداخله قیمتی دولت باعث هدررفت منابع، کاهش بهره‌وری و بی‌انگیزگی مصرف‌کننده و تولیدکننده شده که ایران را در جایگاه دوم سرانه مصرف نان در جهان قرار داده است.

در این پژوهش، آسیب‌های ناشی از قیمت‌گذاری دستوری هشت گروه کالایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته ‌است و محققان و کارشناسان اقتصادی این مطالعات، راهکارهایی را نیز برای نحوه خروج از قیمتگذاری‌ها با هدف بهبود بهره‌وری و بدون آسیب وارد شدن به اقشار کم‌درآمد ارائه کرده‌اند.

در یک بخش از این پژوهش، آثار قیمتگذاری دستوری در صنعت آرد و نان و آسیب‌هایی که این سیاست اقتصادی بر تولید و مصرف‌کنندگان این محصول داخلی وارد می‌آورد، مورد بررسی قرار گرفته ‌است.

براساس این مطالعه تحقیقی، در ایران حدود 390 شرکت آردسازی مجوز فعالیت دارند که همگی جزو بخش خصوصی به حساب می‌آیند. همچنین در زنجیره نان کشور، بیش از 90 هزار واحد نانوایی در سراسر ایران وجود دارد که همه آنها از بخش خصوصی هستند. با این حال، دولت با کلیدواژه امنیت غذایی، نقش انحصاری و جدی در همه حلقه‌های صنعت نان و آرد کشور دارد و با این رویکرد، حجم وسیعی از منابع دولت صرف پرداخت یارانه گندم و نان می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی سال 1399، دولت با خرید تضمینی گندم و فروش آرد به قیمت یارانه‌ای، بیش از 35 هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت کرده است. این رقم، برابر هزینه احداث 500 تا 700 کیلومتر راه‌آهن قطار سریع‌السیر یا ساخت 100 هزار واحد مسکونی 70 متری است.

در بخشی از پژوهش اتاق بازرگانی تهران و اندیشکده کسب‌و‌کار شریف، به آثار مداخلات دولت در قیمتگذاری گندم و نان و بروز بهره‌وری پایین در زنجیره صنعت آرد و نان و همچنین شکل‌گیری ناکارآمدی‌های متعدد در حلقه‌های زنجیره تولید پرداخته شده و به این مساله اشاره شده که دخالت دولت در قیمتگذاری برای آرد و نان، سمت عرضه را دچار بی‌انگیزگی مفرط در تولید کرده‌ و به هدررفت منابع در این بخش، دامن زده ‌است. در این پژوهش تصریح شده قرارگیری ایران در جایگاه دوم سرانه مصرف نان در جهان، یکی از مهمترین عوارض قیمتگذاری دستوری در سمت تقاضای مصرف نان است.

بنابر اعلام روابط عمومی اتاق تهران، در این مطالعه تحقیقی، به تجربه هدفمندی یارانه نان در ایران اشاره شده و نخستین گام برای بهبود و رونق تولید در صنعت گندم و نان، رفع انحصار دولت در خرید گندم از کشاورزان دانسته شده است. در گام بعدی نیز، بهبود و ساماندهی وضعیت یارانه نان مورد تاکید قرار گرفته و تصریح شده که می‌توان تخمین زد با حذف یارانه نان، قیمت این فرآورده غذایی در تهران و شهرهای بزرگ به طور میانگین حدود 94 درصد و در شهرهای کوچک و روستاها حدود 152 درصد رشد خواهد کرد، این در حالی است که باتوجه به داده‌های هزینه و درآمد خانوار و در دست داشتن متوسط سرانه مصرف در نقاط مختلف کشور، می‎توان مابه‌التفاوت یارانه نقدی پرداختی به هر خانوار برای جبران افزایش قیمت نان را محاسبه کرد.

در این پژوهش، از ارائه کارت ملی خرید نان به‌عنوان ابزاری برای تضمین دسترسی دهک‌های ضعیف به نان، یاد شده که به وسیله آن می‌توان هزینه پرداخت یارانه نان را کاهش داد.

* فایل پژوهش قیمت‌گذاری دستوری در صنعت آرد و نان