گزارش رسمی دولت از پایش فقر در 1400؛ معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تازه‌ترین گزارش این معاونت با عنوان «پایش فقر در سال 1400» را که دربرگیرنده آمارهایی از بیکاری، اشتغال، خط فقر و ... است، منتشر کرد

به گزارش صنعت‌صنف، دفتر مطالعات رفاه اجتماعی معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ادامه انتشار سلسله گزارش‌های این دفتر در قالب گزارش‌های تخصصی حوزه رفاه اجتماعی و در ادامه مجموعه گزارش‌های فقر، گزارش 119 خود را با عنوان «مجموعه گزارش‌های فقر: پایش فقر در سال 1400» روز 11 دی‌ماه 1401 منتشر کرد.

در این گزارش برآوردها نشان می‌دهد خط فقر در سال 1400 نسبت به سال 1399 رشد حدود 50 درصدی داشته و به عدد یک میلیون و 682 هزار تومان سرانه در ماه رسیده که بر این اساس خط فقر یک خانوار سه‌نفره بالغ‌بر 3 میلیون و 700 هزار تومان و خط فقر یک خانوار چهار نفره بالغ‌بر 4 میلیون و 541 هزار تومان شده است.

البته آخرین اعداد خط و نرخ فقر براساس آخرین داده‌های موجود، برای سال 1400 بوده و خط فقر برای سال 1401 براساس برآوردها به‌طور متوسط در کل کشور و سرانه بالغ‌بر 2 میلیون و 850 هزار تومان و برای خانوار چهارنفره در حدود 7.7 میلیون تومان است. این عدد برای خانوار چهارنفره و سه نفره در شهر تهران برای سال 1401 به ترتیب در حدود 14 میلیون و 700 هزار تومان و 11 میلیون و 900 هزار تومان برآورد می‌شود.

در این گزارش آمده است: سال 1400 با تورم بالا آغاز شد اما در ماه‌های پایانی سال سیر کاهشی داشت. با این حال با وجود کاهش تورم در سال 1400 همچنان نرخ تورم در اقتصاد ایران بالاتر از روندهای بلندمدت آن قرار داشته و اقتصاد در وضعیت ناپایداری قرار دارد.

کرونا مشاغل را از بین برد

با از دست رفتن حدود یک میلیون شغل در سال 1399 به واسطه کرونا و رشد منفی بخش خدمات، در سال 1400 برخی از مشاغل احیا شدند و همین موضوع رشد مثبت 4.5 درصدی بخش خدمات در سال 1400 را به همراه داشت. در کنار آن نیز تعداد شاغلان در حدود 185هزار نفر در سال 1400 نسبت به سال 1399 افزایش یافته است.

علاوه‌بر بخش خدمات گروه صنعت که شامل استخراج نفت و گاز طبیعی نیز می‌شود در سال 1400 رشد داشته و درمجموع به جز بخش کشاورزی، دیگر بخش‌ها (خدمات، صنعت، معدن) در سال 1400 رشد داشته‌اند و این موضوع باعث شده تا تولید ناخالص داخلی ایران در سال 1400 رشد 4.3 درصدی را تجربه کند.

بنابراین تورم به نسبت کمتر سال 1400 نسبت به سال 1399، رشد اقتصادی مثبت (در کنار رشد اقتصادی تقریبا 1 درصدی سال 1399) و ایجاد 185هزار شغل در مقابل کاهش 1 میلیون شغل در سال 1399، باعث شده تا از روندهای اقتصاد کلان انتظار بهبود نسبی (و نه قابل توجه) در وضعیت معیشت خانوار وجود داشته باشد.

رشد 7.7 درصدی هزینه سرانه

بررسی داده‌های خرد یعنی در سطح خانوار نیز بهبود معیشت متوسط ایرانیان را تأیید می‌کند. هزینه سرانه به قیمت‌های حقیقی در سال 1400 براساس داده‌های هزینه و درآمد خانوار نسبت به سال 1399 درحدود 7.7 درصد رشد را نشان می‌دهد. یعنی مصرف حقیقی خانوار در سال 1400 نسبت به سال 1399 افزایش یافته که می‌تواند ناشی از افزایش اندک در وضعیت رفاهی باشد. همین موضوع باعث شده تا سیر افزایشی نرخ فقر که سال 1397 آغاز شده بود متوقف و مقدار آن از حدود 31 درصد در سال 1399 به حدود 30 درصد در سال 1400 برسد و جمعیت فقرا با حدود 700 هزار نفر کاهش به زیر 26 میلیون نفر برسد.

رشد 50 درصدی خط فقر کشوری

همچنین در سال 1400 خط فقر سرانه متوسط کشوری با رشد حدود 50 درصدی نسبت به سال 1399،  به میزان حدود یک میلیون و 700 هزار تومان رسیده است. براساس داده‌های هزینه درآمد خانوار می‌توان میزان کالری و سرانه مصرف گروه‌های غذایی را نیز محاسبه کرد. کالری دریافتی از سال 1390 به بعد سیر نزولی داشته و میانه کالری دریافتی از سال 1397 به بعد پایین‌تر از مقدار مورد نیاز است.

بنابر اعلام دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در سال 1400 سیر کاهشی کالری دریافتی متوقف و تقریبا ثابت مانده است. میزان مصرف گوشت قرمز در سال 1400 نسبت به سال 1399 افزایش داشته است، بطوریکه بطور متوسط سرانه مصرف گوشت قرمز خانوار 14 درصد افزایش داشته است. اما سیر مصرف گوشت سفید (مرغ و ماهی)، بیانگر کاهش مصرف آن توسط خانوار دهک کم‌درآمد و عدم تغییر مصرف دهک‌های پردرآمد است.

به‌طور کلی نکته قابل توجه در مقادیر سرانه مصرف کالاهای اساسی میزان درصد کاهش این گروه‌های غذایی است؛ بطوریکه خانوار کم‌درآمد، باتوجه به تورم گروه‌های خوراکی ناچار به کاهش بیشتر مصرف کالاهای مذکور شده‌اند و همچنین درمجموع بررسی کالری دریافتی و همین‌طور مصرف کالای اساسی، تقریبا ثبات بین دو سال 1399 و 1400 را نشان می‌دهد. هرچند در برخی کالاهای اساسی مصرف کاهش یافته و در برخی دیگر افزایش یافته است.

افزایش شکاف فقر در 1400

اگرچه در سال 1400 وضعیت رفاهی کل جامعه بطور متوسط بهبود یافته است، اما بهبود محسوسی در میزان رفاه گروه‌های پایین درآمدی به وجود نیامده است. رشد حقیقی هزینه (درآمد) کمتر از متوسط کشور برای دهک‌‌های اول و سوم و رشد اسمی هزینه‌های خانوار در چهار دهک اول کمتر از رشد خط فقر، نشانه‌هایی از عدم بهبود وضعیت رفاهی دهک‌های کم‌درآمد جامعه در سال 1400 بوده بطوریکه با وجود کاهش اندک در میزان نرخ فقر، شکاف فقر نسبت به سال 1399 تا حدودی افزایش داشته است.

با رفع محدودیت‌های کرونا و کاهش رکود ناشی از آن در سال 1400، بسیاری از اصناف و مشاغل آسیب‌دیده از شوک حاصل از این بیماری، همچون سالن‌های سینما، تئاتر، آژانس‌های‌ مسافرتی و مراکز تفریحی ورزشی دوباره احیاء و شاهد رشد مثبت در ارزش حقیقی تراکنش‌های این اصناف بوده‌ایم و همچنین مشاغل بخش خدمات که بیشترین آسیب را با شیوع کرونا و کاهش روابط اجتماعی متحمل شده بودند، در سال 1400 با رشد 4.5 درصدی توانسته‌اند دوباره بازار خود را به دست آورند.