شش گزارش اتاق فکر برای مدیریت پیامدهای جنگ؛ معاونت مطالعات اقتصادی و آینده‌پژوهی اتاق تهران نتایج جلسات شش اتاق فکر خود در حوزه‌های ژئوپلتیک، اقتصادی، اجتماعی، فضای کسب وکار، تجارت و فناوری اطلاعات را در قالب گزارش‌های مدون ارائه کرد.

به گزارش صنعت‌صنف، معاونت مطالعات اقتصادی و آینده‌پژوهی اتاق تهران در پی وقوع جنگ بین ایران و اسرائیل، با هدف تحلیل دقیق وضعیت جاری و پیش‌بینی احتمالات آتی، اقدام به برگزاری نشست‌های اتاق فکر با موضوعات ژئوپلتیک، اقتصادی، اجتماعی، تجارت و فناوری اطلاعات با حضور مسئولان دولتی، اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران، نمایندگان تشکل‌های بخش خصوصی و کارشناسان و صاحب‌نظران این حوزه‌ها کرد که بر اساس نتایج حاصل از آن، گزارش‌های جامعی تهیه و تدوین شد که برای مطالعه و استفاده در دسترس قرار گرفته است.

معاونت مطالعات اقتصادی و آینده‌پژوهی اتاق تهران نتایج جلسات شش اتاق فکر خود در حوزه‌های ژئوپلتیک، اقتصادی، اجتماعی، فضای کسب وکار، تجارت و فناوری اطلاعات را در قالب گزارش‌هایی با عناوین «بررسی تحوالت ژئوپلیتیک پس از جنگ ایران و اسرائیل، سناریوها، سیاست‌ها و نقش اتاق بازرگانی»، «بررسی آثار اقتصادی تداوم جنگ اسرائیل علیه ایران و الزامات سیاستی برای مدیریت بحران»، «مدیریت پیامدهای اجتماعی جنگ اسرائیل علیه ایران با تمرکز بر نقش اتاق بازرگانی»، «بررسی آثار احتمالی تداوم جنگ اسرائیل علیه ایران بر محیط کسب وکار و الزامات سیاستی برای مدیریت بحران»، «بررسی پیامدهای جنگ بر تجارت خارجی و راهکارهای تقویت تاب‌آوری تجاری» و «سپر دیجیتال ایران: معماری نوین تاب‌آوری سایبری برای رشد اقتصادی در عصر جنگ‌های ترکیبی» منتشر کرد و در دسترس علاقمندان قرار داد.

این گزارش‌ها که دربرگیرنده تحلیل‌های دقیق و ارزیابی‌های کارشناسانه از وضعیت موجود و پیش‌بینی سناریوهای محتمل آتی است، به منظور بهره‌برداری در راستای تصمیم‌گیری‌های مؤثر و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه تهیه شده و در اختیار سیاستگذار، فعالان کسب‌‌وکار و عموم علاقمندان قرار گرفته است.

تقویت موقعیت ژئوپلیتیک با محوریت بخش خصوصی

در گزارش مربوط به بررسی تحولات ژئوپلیتیک پس از جنگ ایران و اسرائیل عنوان شده است که جنگ 12 روزه با وجود دامنه زمانی و جغرافیایی محدود، پیامدهایی فراتر از یک درگیری منطقه‌ای داشت. تجارب گذشته به روشنی نشان داده است که شوک‌های ژئوپلیتیکی (حتی اگر محدود باشند) توانایی اخلال در زنجیره تأمین، افزایش ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران و ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزمره اقتصادی را دارند. این تأثیرات نه‌تنها بر دولت‌ها، بلکه بر بخش خصوصی نیز بار سنگینی خواهد داشت؛ به‌ویژه در کشورهایی که تاب‌آوری نهادی و اقتصادی پایین‌تری دارند.

در این گزارش با تکیه بر سه محور«افزایش توان عملیاتی بخش خصوصی برای استمرار فعالیت‌های اقتصادی، خدمات‌رسانی و انسجام اجتماعی»،« دیپلماسی اقتصادی فعال اتاق بازرگانی و بازتعریف روابط بین المللی» و«بازآرایی زیرساختهای تجاری در پاسخ به تحولات ژئوپولیتیک» اقداماتی در بازه‌های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت پیشنهاد شده که با همکاری اتاق بازرگانی و دستگاه های اجرایی مرتبط برای مواجهه فعالانه با شرایط بحران قابل انجام است.

رویارویی با تهدیدهای چندوجهی در حوزه اقتصاد

در اتاق فکر اقتصادی نیز سیاست‌های حمایتی دولت از بنگاه‌ها در شرایط جنگی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و عنوان شد که اگر این جنگ ادامه یابد، به یکی از پیچیده‌ترین تهدیدهای چندوجهی برای اقتصاد تبدیل می‌شود. براساس تحلیل‌های کارشناسی طرح شده در نشست اتاق فکر اقتصادی اتاق تهران، استمرار یا تشدید این شرایط می‌تواند به بروز بحران‌هایی در پنج سطح اصلی منجر شود که شامل اختلال در تولید و زنجیره تأمین، بی ثباتی پولی و ارزی، تشدید فشارهای بودجه‌‌‌ای، افزایش نابرابری و آسیب‌های اجتماعی و تزلزل در حکمرانی اقتصادی خواهد بود.

در گزارش نهایی اتاق فکر اقتصادی اتاق تهران ۲۴ اقدام سیاستی در قالب پنج محور اصلی شامل سیاست‌های حمایت از زنجیره تأمین و تولید، سیاست‌های پولی، مالی و ارزی، سیاست‌های بازار و تنظیم‌گری اقتصادی، سیاست‌های اجتماعی و نیروی کار و سیاست‌های نهادی و حکمرانی اقتصادی تدوین شد. هم‌چنین عنوان شد که اتاق بازرگانی می‌تواند به عنوان بازوی واسط و تسهیل‌گر میان دولت و جامعه اقتصادی، نقشی کلیدی در کنترل بحران و بازسازی اعتماد عمومی ایفا کند و جایگاه خود را به عنوان شریک راهبردی دولت در مدیریت اقتصادی شرایط جنگی بازتعریف کند.

پیشنهاد سیاستی برای تقویت حکمرانی اجتماعی

در اتاق فکر اجتماعی اتاق تهران نیز سناریوهایی برای عبور از بحران جنگ و تقویت حکمرانی اجتماعی مطرح و عنوان شد که بی‌توجهی به پیامدهای جنگ در ایران و هر کشور دیگری به تضعیف انسجام ملی، فرسایش اعتماد عمومی و افزایش آسیب‌پذیری جامعه می‌انجامد. در چنین شرایطی، نهادهای واسطه و مردم‌نهاد همچون اتاق بازرگانی، می‌توانند در تقویت حکمرانی اجتماعی و مشارکت در مدیریت بحران‌های چندبعدی نقش‌آفرینی کنند.

در گزارش اتاق فکر اجتماعی نیز مجموعه‌ای از تحلیل‌ها و سیاست‌های پیشنهادی در سه محور حمایت از جامعه، بنگاه‌ها و تشکل‌های اقتصادی، ارتقای امنیت روانی، فرهنگی و اجتماعی و افزایش تاب‌آوری اقتصادی- اجتماعی مطرح شد. هم‌چنین 18 پیشنهاد سیاستی در این سه حوزه تنظیم شده است که دارای نگاه کوتاه‌مدت برای پاسخ فوری به بحران و میان‌مدت برای بازسازی اعتماد عمومی و همبستگی ملی است. این پیشنهادها، اتاق بازرگانی را از نهاد صرفاً اقتصادی به یک بازیگر فعال در حکمرانی اجتماعی ارتقا می‌‌دهند.

راه‌کارهایی برای بقای کسب وکارها و احیای پس از بحران

در گزارش مربوط به اتاق فکر بررسی«آثار احتمالی تدوام جنگ اسرائیل علیه ایران بر محیط کسب‌وکار» نیز به این نکته اشاره شده است که مواجهه موفق با اقتصاد جنگی، مستلزم هماهنگی و هم‌افزایی میان دولت، اتاق بازرگانی و بنگاه‌هاست‌؛ به این ترتیب بازطراحی سیاست‌های بودجه‌ای، تجاری و حمایتی دولت با همکاری اتاق بازرگانی، برای پیش بینی پذیرتر کردن فعالیت اقتصادی در دوران جنگ به عنوان یک پیشنهاد مطرح شده است. فضایی که در آن، اتاق بازرگانی از نقش صرفاً مشورتی عبور کرده و به پایگاه پشتیبانی از بنگاه‌ها و نهادی برای بازنمایی واقعیت اقتصادی کشور در ساختار تصمیم‌گیری تبدیل می‌شود. این دوران، فرصتی منحصر به فرد برای بازتعریف جایگاه نهادهای  بخش خصوصی به‌مثابه کنشگران اقتصادی معتبر است.

 همچنین توصیه شده است که بنگاه‌ها نیز با ارتقا توان مدیریتی، بازآرایی عملیاتی، تنوع‌بخشی به محصول و بازار و تقویت سرمایه انسانی، خود را برای بقا و احیای پس از بحران مجهز سازند. در این بخش نیز 18 سیاست پیشنهادی برای صیانت از محیط کسب و کار در شرایط بحران ارائه شده است.

پیامدهای جنگ بر تجارت خارجی

 در بخشی از گزارش «بررسی پیامدهای جنگ بر تجارت خارجی و راهکارهای تقویت تاب‌آوری تجاری» با این پیش‌فرض که آثار مخرب درگیری‌های میان دو کشور، صرفاً به کشورهای درگیر محدود نمی‌شود و در سطحی وسیع‌تر بر کل شبکه تجارت جهانی اثرگذار است، مجموعه‌ای از راهکارهای هماهنگ در سه سطح دولت، نهادهای واسط به ویژه اتاق بازرگانی و بنگاه‌های اقتصادی ارائه شده است.

در گزارش معاونت مطالعات اقتصادی و آینده‌پژوهی اتاق تهران در سطح دولت، اقداماتی چون تدوین بسته مقرراتی اضطراری، تعلیق فشارهای ارزی بر صادرکنندگان، امکان خرید اعتباری بدون نیاز به منشأ ارز، تخصیص انبارهای استراتژیک و فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی با کشورهای کمترمخاطره‌آمیز پیشنهاد شده است.

در سطح اتاق بازرگانی، به پیشنهادهایی از قبیل تشکیل ستاد راهبری تجارت در بحران، مشارکت در رگولاتوری هوشمندانه برای حذف مقررات اصطکاک‌زای تجاری در زمان بحران و تاسیس مرکز مشاوره تاب‌آوری فعالانه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط اشاره ‌می‌شود. در سطح بنگاه‌ها نیز، تقویت زیرساخت‌های دیجیتال، تنوع بخشی به زنجیره تأمین و بازارهای صادراتی، فعال‌سازی تولید کالاهای جایگزین واردات و طراحی سناریوهای اضطراری تولید و توزیع، از مهم‌ترین توصیه‌ها به‌شمار ‌می‌رود.

معماری نوین تاب‌آوری سایبری

گزارش «سپر دیجیتال ایران: معماری نوین تاب‌آوری سایبری برای رشد اقتصادی در عصر جنگ‌های ترکیبی» نیز با اشاره به این واقعیت آغاز شده است که ماهیت منازعه علیه جمهوری اسلامی ایران به شکلی برگشت‌ناپذیر تغییر کرده است. جنگ ۱۲روزه اخیر با رژیم صهیونیستی صرفاً یک درگیری نظامی نبود، بلکه اعلام رسمی ورود به یک جنگ اقتصادی به ویژه در حوزه سایبری نیز بود. این گزارش استدلال می‌کند که وضعیت دفاعی کنونی ایران که ریشه در رویکردهای امنیتی سنتی و مبتنی بر حفاظت از محیط پیرامونی دارد، در برابر این تهدیدات مدرن به شکلی خطرناک ناکافی است و یک شکاف حیاتی میان راهبرد دشمن که نقاط اتصال میان فناوری، اقتصاد و جامعه را هدف قرار می‌دهد و پاسخ پراکنده کشور وجود دارد.

این گزارش توسعه و پیاده‌سازی یک معماری ملی تاب‌آوری سایبری را پیشنهاد می‌کند. پیشنهادی که مضمون آن، صرفا یک طرح دفاعی نیست بلکه یک راهبرد جامع و ملی برای تقویت بازدارندگی مبتنی بر انکار است که بر یک تغییر پارادایم بنیادین استوار است و این تغییر پارادایم گذار از «جلوگیری از نفوذ» به «تضمین تاب‌آوری با فرض وقوع نفوذ» خواهد بود. در این گزارش چنین عنوان شده است که این معماری بر چهار رکن راهبردی بنا می‌شود که حکمرانی یکپارچه و بازدارندگی فعال، تداوم عملیات اقتصادی در شرایط نبرد، پدافند هوشمند در عمق و بسیج سرمایه انسانی و اقتصادی جزو این ارکان است.