حقوق دریانوردان از رئیس جمهور بیشتر است؛ دانشجوی دریانوردی پس از فارغ‌التحصیل شدن در این رشته درآمد بسیار بالایی دارد. این درآمد، درآمد ارزی است. هیچکس و حتی رئیس جمهور هم این اندازه حقوق نمی‌گیرد.

به گزارش پایگاه خبری صنعت‌صنف، مدیر گروه آموزشی دریانوردی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار از قدیمی‌های این دانشگاه است. جعفر سیاره ورودی سال 1365 و از دانشجویان دوره چهارم این دانشگاه است که البته بورسیه نبوده و به اظهار خودش هیچ‌وقت هم تمایلی به بورسیه شدن نداشته است.

او اکنون با رتبه دانشیار، عضو هیأت علمی و مدیر گروه آموزشی دریانوردی دانشگاه چابهار است و از زمان ورودش به عنوان دانشجو تاکنون نزدیک به 38 سال است در این دانشگاه حضور دارد.

با سیاره درباره انگیزه و علاقه دانشجویان به رشته‌های دریایی و دغدغه‌های بورسیه شدن و آینده شغلی آنها صحبت کردیم. او نگران کمبود نیروی انسانی مورد نیاز صنعت دریایی کشور بوده و بر این باور است که ارگان‌های دریایی به‌خصوص سازمان بنادر و دریانوردی باید بیش از پیش زمینه و انگیزه پذیرش و جذب دانشجو در این رشته‌ها را فراهم کنند که بورسیه، مهم‌ترین آن است.

دانشجویان ورودی دانشکده مهندسی دریا چه دروسی باید بخوانند؟

در ابتدا بگویم که در سال‌های اخیر با یک مشکل اساسی روبه‌رو شده‌ایم و آن هم دریاگریزی است. دانشجویان قدیمی پایه قوی‌تری داشتند و به دریا علاقه‌مند بودند اما اکنون برخی داوطلبان به اجبار کنکور سراسری، انتخاب رشته می‌کنند و به دانشگاه چابهار می‌آیند و از یک مرحله‌ای به بعد، دریا را رها می‌کنند و به دریا نمی‌روند. به هر حال دریانوری جزو مشاغل سخت است. شاید هم دانشجویان یک مقدار راحت‌طلب شده باشند.

شما دانشجوی چه دوره‌ای بودید؟

من ورودی دوره چهارم بودم که سال 1365 وارد دانشگاه شدم. در آن زمان دانشجویان همه به صورت بورسیه وارد دانشگاه چابهار می‌شدند. یعنی از ابتدای کار بورسیه شرکتی بودند. البته من خودم بورسیه نبودم و دنبال بورسیه شدن هم نرفتم. آن زمان فقط رشته مهندسی عرشه بود تا اینکه سال 1377 هم گروه ِانجین (موتور) از دانشگاه زاهدان به دانشگاه چابهار منتقل شد. تا سال 1402 حدود ۲۰۰۰ نفر در رشته مهندسی عرشه فارغ‌التحصیل شده‌اند که همگی در سطوح مدیریتی ارگان‌های دریایی کشور مشغول به کار هستند. به طور قطع می‌گویم که نرخ اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاه چابهار صد درصد هست و فارغ‌التحصیل بیکار نداریم. در رشته انجین هم حدود ۱۰۰۰ نفر فارغ‌التحصیل شده‌اند که آنها هم مشغول به کار در شرکت‌ها و ارگان‌های دریایی و خشکی هستند.

تنوع رشته‌های تحصیلی دانشکده مهندسی دریا به چه شکل است؟

در دوره کارشناسی در رشته‌های مهندسی دریانوردی (عرشه)، مهندسی کشتی (موتور)، مهندس دریا (کشتی‌سازی)، مهندسی عمران، مهندسی برق و مهندسی مکانیک و در دوره کارشناسی ارشد هم رشته‌های دریانوردی (بندر و کشتیرانی)، دریانوردی (حمل‌ونقل دریایی-مجازی)، معماری کشتی (هیدرومکانیک کشتی)، مهندسی عمران (سواحل، بنادر و سازه‌های دریایی)، مهندسی مکانیک (دریا)، مهندسی مکانیک (تبدیل انرژی) و مهندسی انرژی‌های تجدیدپذیر دانشجو می‌پذیریم.

در دوره‌ای در پذیرش رشته‌های مهندسی عرشه و مهندسی کشتی وقفه‌ داشتیم و آن هم به این دلیل بود که به برخی شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی مجوز داده شد وارد حوزه آموزش و تربیت نیروی انسانی حمل‌ونقل دریایی شوند. شرکت‌ها هم کم‌کم به این سمت رفتند که خودشان مؤسسه داشته باشند و دانشجو تربیت کنند، مثل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران که در بوشهر و شرکت ملی نفتکش ایران که در محمودآباد مؤسسه آموزشی ایجاد کردند. این اتفاق باعث شد شرکت‌ها دیگر دانشجویان را بورسیه نکنند. جذابیت این رشته‌ها هم به بورسیه شدنش بود و چون دانشجویان نتوانستند بورسیه شوند، کم‌کم ریزش داشت ولی دوباره از سال 1399 برای بورسیه شدن تلاش کردیم. البته من نظرم این است که بورسیه شدن خیلی مهم نیست؛ دانشجو بیاید درس بخواند و فارغ‌التحصیل شود، آنگاه اشتغال او را صد درصد تضمین می‌کنیم. این رشته‌ها اصلا بیکار ندارد.

الان پذیرش دانشجو چگونه است؟

با تلاش‌هایی که شد پس از آن وقفه توانستیم سالانه در هر رشته، 50 نفر را پذیرش کنیم. از طرف دیگر صنعت دریایی کشور هم با کمبود نیروی انسانی روبه‌رو است. آمارهای متفاوتی داده می‌شود و مدیران سازمان بنادر از کمبود 4 تا 5 هزار نیرو می‌گویند و گاهی هم آمار 16 هزار نفری می‌دهند ولی چیزی که مشخص است اینکه شديداً نیروی متخصص دریایی در کشور کم داریم. آمارهای بین‌المللی هم حکایت از این دارد که تا سال ۲۰۲۶ به نیروی انسانی زیادی نیاز داریم. بنابراین باید در ایران  ظرفیت‌های‌مان را افزایش دهیم تا بتوانیم سالانه ۱۰۰ نفر در هر رشته‌ پذیرش کنیم.

شما اشاره کردید که اقبال به این رشته‌ها پایین است. یعنی فارغ‌التحصیل دبیرستانی یا پشت کنکوری، این رشته‌ها را انتخاب نمی‌کند؛ آیا نباید انگیزه ورود به این رشته‌ها را بالا ببریم؟

بله! آن هم لازمه‌اش بورسیه کردن است. در جلساتی که با رئیس سازمان بنادر داشتیم خواهش کردیم به شرکت‌های دریایی فشار بیاورند تا دانشجویان را از ابتدا بورسیه کنند. یعنی دانشجوها با بورسیه وارد دانشگاه شوند و به صورت نیمه‌متمرکز پذیرش شوند. با این کار چون دانشجو ضمانت شغلی دارد، استقبال بیشتری از این رشته‌ها خواهد کرد.

شما فکر می‌کنید دغدغه داوطلبان رشته‌های دریایی فقط بورسیه است یا اینکه نسل تحصیلکرده دهه 80 یا همان نسل زد، به این باور رسیده که می‌تواند در رشته‌ها و مشاغل دیگر درآمد مورد نیازش را کسب کند، پس چرا خودش را درگیر رشته‌هایی کند که سخت و زیان‌آور است؟

اگر دانشجویی ضمانت شغلی داشته باشد، حتی کسی هم که رشته کامپیوتر را انتخاب می‌کند، اگر ضمانت شغلی داشته باشد با علاقه‌ بیشتری تحصیل می‌کند. این بی‌انگیزگی که در دانشجویان وجود دارد، به خاطر بورس نبودن است. دانشجوی رشته دریایی می‌داند که بعد از فارغ‌التحصیلی درآمد بسیار بالایی دارد، چون درآمد، درآمد ارزی است. با هر رشته‌ای مقایسه کنید، درآمد بالاست. اصلا قابل قیاس با شغل دیگری نیست. یک افسر 3 که وارد کشتی می‌شود، جز حقوق ریالی، ماهانه نزدیك 3 هزار دلار حقوق می‌گیرد. شما کدام فارغ‌التحصیلی را سراغ دارید که در ابتدای کار این میزان دریافتی داشته باشد. با بورسیه شدن، دریا رفتن دانشجویان هم بدون مشکل انجام خواهد شد، چون پس از تمام شدن درس باید برای کارورزی به دریا بروند که 12 تا 16 ماه طول می‌کشد. در صورت بورسیه بودن، محل کشتی و کارورزی دانشجو مشخص است و نظام‌وظیفه هم فشاری نمی‌آورد. الان یکی از مشکلات فارغ‌التحصیلان رشته‌های دریایی، نظام‌وظیفه است، چرا که حداکثر 6 سال بیشتر نمی‌توانند دانشجو باشند و اگر نتوانند روی کشتی بروند، باید به نظام وظیفه معرفی شوند.

سطح کیفی تحصیل دانشجویان در دانشگاه چابهار و به طور مشخص در 2 رشته مهندسی دریانوردی(عرشه) و مهندسی کشتی(موتور) در مقایسه با دانشگاه‌های دیگری که همین رشته ها را دارند، چگونه است؟

البته من نباید این را بگویم، بلکه باید این پرسش را از کاپیتان‌ها و افسران کشتی‌هایی که دانشجویان این دانشگاه چه به عنوان دانشجو و چه به عنوان افسر برای کارورزی نزد آنها می‌روند، بپرسید. با بررسی نتایج امتحان‌های شایستگی سازمان بنادر هم می‌بینید که دانشجویان دانشگاه چابهار جزو رتبه‌های اول قبولی هستند، به‌خصوص در رشته‌های عرشه و موتور. با احترامی که برای همه دانشگاه‌ها قائلم، این دانشگاه در رعایت استانداردها پیشتاز است و به دلیل قدمتی که در آموزش دریایی دارد، در جذب اساتید آموزش دریایی هم از کاپیتان‌هایی که تجربه زیادی دارند استفاده می‌کند. با قاطعیت می‌گویم از نظر آموزش دریایی، رتبه اول را در این دو رشته داریم.

باتوجه به آنچه گفته شد، بازار کار خوبی برای رشته‌های دریایی وجود دارد اما درباره اشاعه رشته‌ها و مشاغل دریایی کاری انجام نشده است؛ چرا برای آشنایی دانش‌آموزان دبیرستانی در این زمینه کاری نشده است؟

بله! متأسفانه این کار انجام نشده و نیاز داریم درباره این موضوع را اطلاع‌رسانی کنیم تا علاقه‌مندانی که متقاضی انتخاب رشته‌های دریایی هستند، جز سختی‌های آن درباره آینده و درآمدش هم بدانند. واقعا کار عملی و فرهنگی در این زمینه نشده است. البته کسانی هم که در این حرفه هستند بعد از مدتی آنقدر درآمد زیادی دارند که برای‌شان عادی می‌شود و در نهایت فقط سختی کار را می‌بینند و اگر هم بخواهند موضوعی را اشاعه بدهند، سختی کار را اشاعه می‌دهند. الان بیشترین درآمد کشور فیلیپین از محل صادرات دریانورد است، در حالی که این کشور صنعت دریایی ندارد ولی آنقدر قوی کار کرده و دانشگاه‌ها و مؤسساتی دارد که می‌توانند این همه نیرو‌ی کار دریایی را آموزش داده و به صنعت دریایی جهان عرضه کنند.

منبع: ماهنامه بندر و دریا