خیز بلند بوشهری‌ها برای رونق گردشگری دریایی
خیز بلند بوشهری‌ها برای رونق گردشگری دریایی؛ دریا عرصه وسیع و منبع بی‌پایان فرصت‌های نهفته اقتصادی است و توسعه کشور همواره به میزان بهره بردن از مواهب نهفته در دریا وابسته بوده است.
به گزارش صنعت‌صنف، امسال از سوی مقام معظم رهبری به نام «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری شده است. بدون شک وضعیت اقتصادی موجود موجب شده در یک دهه اخیر شعار هر سال درباره تولید و اقتصاد باشد.
متخصصان حوزه دریا و دریانوردی معتقدند یکی از عللی که اقتصاد ایران را دچار برون‌افتادگی نسبت به اقتصاد جهانی کرده، بی‌توجهی به اقتصاد دریامحور است. بر همین ضرورت بود که اواخر سال ۱۴۰۲، راهبرد نه‌گانه توسعه دریامحور توسط رهبر انقلاب ابلاغ شد.
دریا عرصه وسیع و منبع بی‌پایان فرصت‌های نهفته اقتصادی است. تاریخ دریانوردی ایرانیان مؤید تأثیر دریا بر ارتقای موقعیت کشورمان در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. توسعه کشور همواره به میزان بهره بردن از مواهب نهفته در دریا وابسته بوده است.
هرگاه از این نعمت استفاده خوب و بهینه برده‌ایم، بازخورد آن را در اقتدار و رونق اقتصادی کشور به وضوح دیده‌ایم و در هر دوره‌ای از تاریخ که با دریا بیگانه شده‌ایم، دیگران فرصت‌ها را شکار کرده و ما از آن بی‌نصیب مانده‌ایم.
استان بوشهر با تاریخی دیرین و برخورداری از ۹۶۷ کیلومتر مرز دریایی و ۷۰۷ کیلومتر ساحل در خلیج‌فارس دارای طولانی‌ترین ساحل در این آبراهه بین‌المللی است که می‌تواند ظرفیت مهمی در اقتصاد دریا ایجاد کند. از ظرفیت‌های مهم در اقتصاد دریامحور می‌توان به ساخت کشتی، آبزی‌پروری، تورهای دریایی، ورزش و تفریحات آبی همچون غواصی، اسکی روی آب، جت اسکی، آکواریوم دریایی، ماهیگیری در آب‌های عمیق و پروژه‌های دانش‌بنیان همچون زیست‌فناوری دریایی اشاره کرد. در این بین یکی از ظرفیت‌های اقتصاد دریامحور که هنوز آنگونه که باید در ایران مورد توجه قرار نگرفته، گردشگری دریایی است.
برای این مهم، مؤلفه‌هایی لازم است که یکی از آنها بحث زیرساخت‌های اساسی است. به بهانه تکمیل بخش دریایی پایانه بین‌المللی مسافری اداره بندر بوشهر که قرار بود اردیبهشت ۱۴۰۳ به بهره‌برداری کامل برسد اما 3 ماه زودتر به بهره‌برداری رسید، برآنیم نگاهی به نقش و عملکرد اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر در بحث گردشگری دریایی به‌ویژه در یک دهه اخیر داشته باشیم.
کاتاماران‌ها جایگزین اتوبوس‌های دریایی
اگرچه سازمان بنادر و دریانوردی متولی گردشگری دریایی نیست اما سازمانی است که به جد حمایت‌های پویایی از صنعت گردشگری و مسافرت دریایی داشته است. فراموش نمی‌کنیم قبل از ورود سازمان بنادر به حمایت پویا از صنعت گردشگری و مسافرت دریایی، مردم جزیره خارگ برای تردد دریایی به‌ویژه در مسیر خارگ به گناوه و بالعکس، از اتوبوس‌های دریایی فرسوده و ناایمن استفاده می‌کردند که در نتیجه آن سالانه حوادث ناگواری روی می‌داد و جان مسافران به خطر می افتاد؛ نمونه آن غرق شدن اتوبوس دریایی مسیر گناوه - خارگ در هشتم آبان 13۸۸ و البته نجات جان ۲۲ نفر توسط ناخدا ظهراب.
با ورود سازمان بنادر به تکمیل، تجهیز و ساخت پایانه‌های مسافری دریایی در بوشهر، خارگ و گناوه، بخش خصوصی ترغیب شد به بحث نوسازی ناوگان شناورهای گردشگری ورود کرده و کاتاماران‌ها جایگزین اتوبوس‌های دریایی شد.
همچنین از سال 1390 در راستای ایمنی مسیر شناورهای خارگ – بوشهر و بالعکس، در کنار رصد حرکت شناور از طریق سیستم ردیابی خودکار (AIS)، طرح ساماندهی تردد شناورها اجرا و فرماندهان شناورهای مسافری ملزم شدند در موقعیت‌های مشخص، حضور خود را به مرکز جست‌وجو و نجات دریایی اعلام کنند.
اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر توانسته تا حدودی جوابگوی گردشگران داخلی که در نوروز هر سال به بوشهر سفر می‌کنند، باشد. از جمله طرح ساماندهی تور دریایی و مسافرت‌های دریایی با شناورهای سنتی که خوشبختانه چندسالی است با موفقیت اجرا می‌شود. اما سوال این است: چرا فقط در نوروز؟
تورهای دریایی، حمل‌ونقل دریایی، ورزش‌ها و تفریحات آبی ظرفیت‌های خوبی است که می‌توان با فراهم کردن شرایط ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و حمایت دولت، فرهنگ گردشگری دریایی را همان‌گونه که در جزایری همچون کیش و قشم می‌بینیم، در بنادر کشور نیز اشاعه داد.
خوشبختانه با نگاه مثبت ارگان‌های مربوط به‌ویژه شهرداری، جانمایی و نقشه اسکله و حوضچه برای ایجاد حوضچه آرامش و اسکله برای سوار شدن ایمن به قایق‌های تفریحی طراحی و تصویب شده است و در آینده‌ای نزدیک ما شاهد افتتاح اسکله گردشگری قایق‌های تفریحی در ساحل شمال غربی شهر بوشهر خواهیم بود.
این یادآوری هم خالی از لطف نیست که در دهه 80 با وجود نبود زیرساخت‌های لازم، 2 کشتی «اروپا» و «کوموروس» در 2 بازه زمانی مختلف به اسکله‌های تجاری بندر بوشهر آمدند و پای گردشگران خارجی را به بوشهر و کنگره سیراف باز کردند؛ اتفاق خوبی که متأسفانه تداوم نداشت.
رونق ورزش‌های آبی
خوشبختانه در یکی دو سال اخیر ما در کنار ساحل بوشهر شاهد رونق ورزش‌های آبی و برای نخستین‌بار فعال شدن هیأت ورزش‌های بادبانی در استان بوشهر بودهایم، اگرچه بسط و نهادینه کردن این ورزش که ریشه تاریخی دارد، نیازمند توجه بیشتر دستگاه‌های متولی و مرتبط چه در حوزه ورزش و چه در حوزه گردشگری دریایی است.
اداره کل ورزش و جوانان، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و همچنین سازمان بنادر و دریانوردی لازم است نگاهی نو به این ورزش جذاب و متنوع داشته باشند. بجاست حال که مسئولان سازمان بنادر از یک طرف به مقوله اقتصاد دریامحور به‌ویژه گردشگری دریایی عنایت ویژه دارند و از طرفی از سالیان قبل توجه به ورزش و سلامتی کارکنان، خانواده و فرزندان آنان در این سازمان نهادینه شده است، از ظرفیت به وجود آمده در شکل‌گیری هیأت‌های ورزشی بادبانی استفاده شده و به عنوان یکی از رشته‌های ورزشی مرتبط با ساحل و دریا از حمایت خاص و قابل توجه سازمان برای ایجاد زیرساخت‌ها و تأمین تجهیزات لازم برخوردار شود.
بهره‌برداری از اسکله پایانه بین‌المللی مسافری بوشهر
اسکله پایانه بین‌المللی مسافری دریایی بوشهر با سالنی مجهز و با استانداردهای روز دنیا و در خور جایگاه و منزلت مسافران به مساحت ۴۰۰ مترمربع و اسکله‌ای به طول ۱۰۸ متر و عمق آب پای اسکله هشت و نیم متر در آب جزر به صورت موقت در اسفند ۱۴۰۱ افتتاح شد که هم‌اکنون به صورت کامل به بهره‌برداری رسیده است.
این سالن تحت مالکیت شرکت والفجر و با همین نام حدود ۱۲ سال فرسوده و متروکه بود که اداره بنادر و دریانوردی استان بوشهر بر اساس وظایف حاکمیتی خود در آب‌های استان بوشهر و تکریم مسافران و شهروندان جزیره خارک، باسازی پایانه مسافری بندر بوشهر را با ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار در سال 1397 در دستور کار خود قرار داد و بخشی از پایانه را بازسازی کرد و به بهره‌برداری رساند.
با هدف توسعه گردشگری و انجام سفرهای بین‌المللی و بحث داغ جام جهانی قطر، پروژه پایانه بین‌المللی مسافری دریایی بوشهر در دستور کار قرار گرفت که در کنار تعمیر و بازسازی اسکله قدیم والفجر، یک اسکله شناوری مسافری ایجاد شد.
از آنجا که شناورهای هدف پایانه بین‌المللی مسافربری دریایی بوشهر دارای طول ۱۵۰ متر و عمق ۷ متر بود، نیاز به 8 دلفین پهلوگیری و یک پلتفرم برای سوار و پیاده شدن مسافران بود که برای انجام این کار در مجموع ۴۵ شمع کوبیده شد. در کنار این، لایروبی پای اسکله پایانه مسافری نیز عملیاتی و بالاخره در اسفند ۱۴۰۱ از بخش دریایی آن رونمایی شد.
سفر بی‌بازگشت عروس جنوا
وقتی از گردشگری دریایی در گذر تاریخ صحبت به میان می‌آید، نمی‌توان جسارت و خلاقیت راهنمایان بندر را نادیده گرفت و از آنها یاد نکرد. نمونه‌های زیادی را در دهه‌های اخیر شاهد بودهایم که چند نمونه از آن در ادامه آورده می‌شود.
سال 1355 خورشیدی و ورود کشتی رافائل؛ در صفحه ۱۴۶ کتاب «زنجیره تأمین» که به نقش اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر در دفاع مقدس می‌پردازد، آمده است:«... به دلیل طول ۲۷۰ متری کشتی که امکان چرخش آن در کانال دسترسی نبود، راهنما عبدالله گل‌افشان همان سر پیچ کانال کشتی را می‌چرخاند و از پاشنه کشتی (عقب عقب) به سمت اسکله هدایت می‌کند. مسیر لنگرگاه بیرونی تا چرخش و عزیمت به اسکله، 3 ساعت طول می‌کشد و بالاخره با موفقیت رأس ساعت یک بعدازظهر ، به اسکله شمالی پهلو داده می‌شود».
جلوتر که بیاییم، در دهه 80، به دلیل سیاست‌های کلان کشور، خط مسافری بین بوشهر و کشورهای حوزه خلیج‌فارس از جمله عربستان، کویت، بحرین و... فعال بود و شناور رو رو «ایران هرمز» با تمام نواقص از جمله خرابی یک موتور، عدم عملیاتی بودن بوتراستر و ... مسئولیت این ارتباط فرهنگی را به‌خوبی ایفا می‌کرد. وقتی پای صحبت راهنمایان بندر می‌نشینیم یکی از سخت‌ترین عملیات راهنمایی خود را پهلودهی یا جداسازی این شناورها در اسکله والفجر می‌دانند.
نگارنده به واسطه 2 دهه فعالیت در مرکز کنترل ترافیک دریایی بارها با این اتفاق و این سخن از زبان راهنمایان مواجه شده‌ام. در یکی از همین عملیات خروج ایران هرمز، کاپیتان موسوی به اجبار به دلیل جزر شدید 4 بار جهت جداسازی اقدام کرد و هر بار به اجبار به دلیل کمی فضای مانور روی اسکله، مجبور به برگشت به اسکله شد.
و در پایان پهلودهی کشتی کروز «گرندفری» در اواخر دهه 90 که قرار بود آغاز فصل نوینی از گردشگری دریایی در استان بوشهر باشد؛ کاپیتان محمد غریبی 27 خرداد 1398 با خلاقیت و تبحر به صورت مهار مدیترانه‌ای عمود بر اسکله با گرندفری به اسکله ۳ بندر پهلو گرفت.
این کشتی تا تکمیل شدن زیرساخت‌های اسکله پایانه مسافری در زمان بارگیری به منظور فراهم ساختن امکان تردد کامیون‌های حامل کانتینر با استفاده از 2 لنگر در سینه و حداقل 4 رشته طناب در پاشنه بسته شد. قرار بود در مرحله اول با جابه‌جایی بار، فعالیت خود را در خط بوشهر- قطر آغاز کند و در آینده با آغاز جام جهانی قطر، با ایجاد ظرفیت مسافری زمینه گردشگری دریایی فراهم شود. اگرچه زیرساخت‌ها و زمینه پهلوگیری فراهم شد اما متاسفانه ماه‌های مدیدی پای اسکله نگین ماند و در نهایت به لنگرگاه بیرونی منتقل شد تا آن سفر بی‌بازگشت کشتی رافائل (عروس جنوا) در سال 1362 باز هم زنده شود.
سفر به حج از مسیر دریا
این روزها که از سرگیری روابط با کشورهای همسایه حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه عربستان و امارات داغ است، فرصت مناسبی است که بحث گردشگری دریایی و راه‌اندازی خط مسافری مد نظر قرار گیرد و اینکه باز هم مسیر تاریخی عزیمت حجاج از مسیر دریا بازسازی شود.
فرصت‌ها و ظرفیت‌های بندر بوشهر در بخش گردشگری قابل توجه است. موهبت همجواری با پهنه نیلگون خلیج‌فارس، زیرساخت‌های جابه‌جایی مسافر، معماری، شخصیت‌ها و مشاهیر، خوراک، موسیقی محلی، آداب و رسوم، آیین‌های دینی و مذهبی، مراکز اقامتی، مراکز تجاری و مهم‌تر از همه مهمان‌پذیری و فرهنگ تعاملی مردم دیار دریا و نخلستان، به عنوان منابع پایدار رونق صنعت توریسم در دو بُعد ساحلی و دریایی می‌تواند گردشگری را در استان بوشهر بیش از پیش رونق دهد.
نویسنده: سیدحسام مزارعی، کارشناس روابط عمومی بندر بوشهر
ثبت دیدگاه